By Antik devirlerdeki yazılı evraklar, geçmiş medeniyetlerin kültürel, toplumsal ve siyasi dinamiklerini anlamamızda hayati bir rol oynuyor. Bu yazılı eserler, yalnızca tarihi olayları kaydetmekle kalmayıp, birebir vakitte o periyottaki insanların fikir yapıları, inançları ve günlük hayatları hakkında da derinlemesine bilgiler sunuyor.
Arkeologların ve tarihçilerin ağır gayretleri, bu eski yazıtların ortaya çıkarılmasına ve incelenmesine imkan tanırken, her yeni keşif, insanlık tarihine dair merakımızı daha da artırıyor. Örneğin yakın vakitte gerçekleştirilen bir keşif, dünyanın en eski ‘runik taşının’ sırlarını açığa çıkardı.
HER ŞEY 2021’DE GERÇEKLEŞTİRİLEN ANTİK MEZAR KAZILARIYLA BAŞLADI
Norveçli arkeologlar, bu tarihi yapıtın, yaklaşık 2 bin yıllık daha büyük bir levhanın kesimi olduğunu belirleyerek, runik yazının kökenleri ve kullanımı hakkında kıymetli bilgiler sundular.
Antik yazıtların kimler tarafından yazıldığı, ne manaya geldiği ve vakitle nasıl değiştiği üzere sorulara cevap arayan bilim insanları, bu bulgularla tarih öncesi periyoda dair yeni bir ışık tutmayı hedefliyor.
Bu keşif, yalnızca runiklerin tarihi açısından değil, tıpkı vakitte Cermen toplumlarının kültürel dinamikleri hakkında da kıymetli ipuçları barındırıyor. Keşif, 2021 yılında doğu Norveç’teki bir antik mezar alanında yapılan kazılarla başladı.
Arkeologlar, bilinen en eski runik taşın büyük bir kesimini buldu ve bu taşın çok sayıda runik izleriyle kaplı olduğunu fark ettiler. Bu durum, yazının tarihi ve kültürel değerini artırıyor.
ANTİK TOPLUMLARIN TAŞLARI NASIL KULLANDIĞINA DAİR KIYMETLİ BİLGİLER SUNUYOR
Saha araştırmaları devam ederken, yakınlardaki başka mezarlarda benzeri runik yazıtlar taşıyan ek kumtaşı modülleri da ortaya çıkarıldı. Araştırmacılar, bu modüllerin birbirine uyduğunu ve hepsinin bir vakitler tek bir taşın kesimi olduğunu belirlediler.
Taşın kırılma biçimi, kasıtlı olarak parçalandığı ve daha sonra farklı mezarlara yerleştirildiği izlenimini veriyor. Bu durum, antik toplumların taşları nasıl kullandığına dair değerli bilgiler sunuyor.
SOĞUK İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İHTARLARI ÜZERE DEĞİŞİK BİLDİRİLER TAŞIYOR
Runikler, birinci Cermen yazısının temelini oluşturuyordu. Oslo Üniversitesi Kültür Tarihi Müzesi’ne nazaran, Orta Çağ’ın sonlarına kadar İskandinavya’da kullanılmaya devam etti. Cermen halkının karakterlerini oluşturmak için Roma alfabesinden ilham aldığı düşünülse de kökenleri ve nasıl kullanıldığı hâlâ belirsizliğini koruyor.
İskandinavya’da sayısız oyulmuş taş, güçlü Viking kraliçeleri yahut geçmiş olaylara dayanan soğuk iklim değişikliği ihtarları üzere enteresan iletiler taşıyor. Fakat bu taşların birden fazla Vikingler periyoduna, yani yaklaşık MS 800 ile 1050 ortasına ilişkin. Erken run örnekleri hayli az, bu nedenle mevcut bulgular büyük bir kıymete sahip.
BİR BAYAN YAPMIŞ OLABİLİR
Keşif sürecinde, araştırmacılar Svingerud mezar alanının yeni bir otoyol ve demiryolu inşasından evvel gerçekleştirilen kurtarma hafriyatları kapsamında ayrıntılı çalışmalar yaptılar. Hafriyatlar sırasında, runik yazıtların yanı sıra, kemik tarak ve demir bıçak üzere çeşitli objeler üzerinde de yazıtlar bulundu.
Bu yazıtların çevirisi zordu zira temsil ettikleri Cermen lisanları vakitle değişti. Dr. Kristel Zilmer, CNN’e yaptığı açıklamada, “Run taşlarının hem törensel hem de pratik emelleri olması muhtemel” dedi. Runların, hem anma emelli hem de günlük hayatta kullanıldığını vurguladı. Araştırmanın baş muharriri Dr. Steinar Solheim ise Svingerud mezar alanının tarih öncesi periyoda dair kıymetli bir kaynak olduğunu söz etti. Zilmer ise “Çukur alanından çıkarılan taşlardaki yazıtlar, birden fazla yazıt yazma aksiyonunu yansıtıyor üzere görünüyor” diye de ekledi.
Örneğin, taşın bir kesiminde ‘idiberug’ sözü yer alıyor. Bu sözün bir bayanın ismi olabileceği düşünülüyor. Tıpkı metin yazıların bir bayan tarafından yazılmış olabileceğine işaret ediyor. Şayet bu teori doğrulanırsa, bu yazıtlar bir bayanın run kazıdığına dair bilinen en eski örnek olacak.
‘ZORLUK, BUNUN TAMAMLANMAMIŞ BİR BULMACA OLMASI’
Ekip, ortaya çıkarılan öteki birçok küçük modül hakkında daha fazla bilgi edinmeye devam ediyor. Zilmer, “Zorluk, bunun tamamlanmamış bir bulmaca olması” diyerek değerli kısımların eksik olduğunu vurguladı.
Ekip, bu kesimlerin bir ortaya getirilmesinin en güzel yolunu belirlemeye çalışıyor ve araştırmalarının şimdi tamamlanmadığını tabir ediyor. Svingerud bölgesinde daha evvelki araştırmalardan üç mezar höyüğü biliniyordu, lakin yeni hafriyatlarda dördüncü bir höyükte kremasyonlar ve iki düz mezar bulundu. Takım, bu alanda yapılan çalışmalar sayesinde, runik yazılar taşıyan çeşitli objeleri ve tarihi buluntuları gün yüzüne çıkardı.
Dr. Lisbeth Imer, Svingerud taşının, runik yazıtların vakitle nasıl değiştiğini gösteren kıymetli bir buluntu olduğunu belirtti. Radyokarbon tarihlemesi, modüllerin MÖ 50 ile MS 275 ortasına tarihlendiğini gösteriyor. Bu tarihler, runik yazının gelişimi ve kullanımı hakkında değerli bilgiler sunuyor.
Sonuç olarak, Norveçli bilim insanları, bu antik taşlarla ilgili daha fazla bilgi edinmeye ve tarihî bağlamlarını anlamaya devam ediyor. Run yazıtlarının kökenleri, kullanımları ve tarihleri hakkında daha fazla bilgi elde etmek hem tarihî hem de kültürel açıdan kıymetli bir katkı sağlayacak.
CNN’in ‘World’s oldest rune stone has more pieces that contain mysterious messages, researchers say’ başlıklı haberinden derlenmiştir.
Kaynak: Hürriyet
